Symbiose en narcisme
22 Aug, 2023
Door Henne Arnolt Verschuren
Naast de in eerdere edities beschreven vijf karakterstijlen, zijn er nog andere dynamieken die al vroeg ontstaan en waar we, ondanks de belemmeringen, aan gehecht zijn geraakt. We leren al jong hoe ons tot de ander te verhouden: de dynamiek van afstand en nabijheid. In deze diep ingeslepen dynamiek hebben we in de narcistische variant geleerd de ander op afstand te houden en in de symbiotische variant de ander juist dichtbij te halen. Dit artikel geeft uitleg over de ontstaansgrond en de verschillende verschijningsvormen van deze relatiedynamieken. We zoeken ook hier de nuance, want er bestaat niet zoiets als dé symbiose of hét narcisme.
Het pasgeboren kind zit in de eerste fase van ontwikkeling in een duale eenheid, door Margareth Mahler omschreven als het ’psychologische ei’.1 Hierin ervaart het alles wat de moeder ervaart: alle stemmingen, gevoelens, stress en ontspanning. Omgekeerd is het belangrijk dat de moeder voldoende op de gemoedstoestand van het kind is afgestemd, door Donald Winnicott de ‘voldoende goede moeder’ genoemd2; niet de perfecte afstemming staat centraal, maar het tijdig herstel van de niet-afstemming. Edward Tronnick maakt dit prachtig zichtbaar in zijn still face experiment, waarbij moeder eerst in afgestemd contact is met haar kind, vervolgens het contact plotseling verbreekt en na een paar minuten het contact herstelt. In de tweede fase neemt de stress bij het kind snel toe, terwijl in de derde fase het kind ook weer snel ontspant.3
In de duale ‘moeder-kind’-eenheid, de symbiotische fase, ontwikkelt het kind het basisvertrouwen: een vertrouwen in de goedheid van het bestaan. Als het daarin voldoende bedding heeft ervaren, kan het kind voorzichtig beginnen aan de beweging van ‘separatie-individuatie’: het zelfstandig de wereld gaan ontdekken.1 Als het kind onvoldoende bedding ervaren heeft, leidt dat doorgaans tot een symbiotische conditie, waarin het blijft zoeken naar deze bedding, ook in de volwassenheid. De primaire aandacht ligt bij het vasthouden of herstellen van een ‘wij’; het voelt zich niet compleet zonder de ander. Deze symbiotische conditie kan uiteraard meer of minder sterk zijn, wat zichtbaar wordt in figuur 1. We maken hierbij opnieuw gebruik van het Window of tolerance4, zoals ook in de eerdere beschrijving van de vijf karakterstijlen.
Lees het gehele artikel vanaf pagina 30 in het VNIG 5/23.
Wilt u het gehele artikel als PDF bestand ontvangen? Bestel het dan hier voor € 3,50.
Bronvermelding:
1. Mahler M, Pine F, Bergman A. (1975). The Psychological Birth of the Human Infant – Symbiosis and Individuation. London: Karnac Books. ISBN 9780786725328
2. Winnicott D. (1971). Playing and Reality. London: Penguin Books. ISBN 9780415345460
3. Tronnick E. Tronick's Still Face Experiment. Geraadpleegd op 15 juli 2023 via: www.youtube.com/watch?v=f1Jw0-LExyc&ab_channel=SavetheChildren%E2%80%99sResourceCentre
4. Siegel D. Window of Tolerance and Emotional Regulation. Geraadpleegd op 15 maart 2023 via: www.youtube.com/watch?v=TNVlppGz0zM&ab_channel=LewisPsychology