Dementie: de stem van de ziel

20 Feb, 2019

Door: Hans Siepel

Hij zei het echt. Toponderzoeker naar het dementievraagstuk in Nederland, professor Scheltens, liet zich in een tv-programma ontvallen dat mensen met dementie ‘holle vaten’ zijn. Een veelzeggende kwalificatie. Het vertelt ons hoe in de reguliere, medisch-wetenschappelijke wereld aangekeken wordt tegen mensen met dementie. Het werpt de schijnwerpers op het mensbeeld dat in deze wereld voor de absolute waarheid moet doorgaan en op basis waarvan onderzoek naar en zorg voor mensen met dementie vorm krijgt.

Dit westers medisch mensbeeld gaat ervan uit dat het wezen van de mens een stoffelijke aangelegenheid is. Samengevat in dat ene zinnetje dat in het publieke debat met steeds luider klinkende stemmen wordt gehoord: ‘we zijn ons brein!’ Volgens professor Schettens en de zijnen is de mens een zielloos wezen, slechts geboetseerd uit stof alleen en een product van miljoenen jaren evolutie. Ook ‘ons’ bewustzijn is een evolutionair en stoffelijk product en wordt aangemaakt in de machinekamer van de hersenen. Het is vanuit dit mensbeeld logisch dat de oorzaken van dementie, maar ook de preventie en behandeling, hersenaangelegenheden zijn. Wie de moeite neemt zich te verdiepen in de behandelingsstrategieën bij mensen met dementie, komt algauw tot het inzicht dat deze zich vooral op diezelfde hersenen richten. Veel bewegen is goed en natuurlijk de verstandelijke vermogens blijven trainen. Maar wat nu als het zielloze mensbeeld niet deugt en de medisch-wetenschappers ten onrechte de menselijke ziel voor dood hebben verklaard? Wat is dementie dan? Wat zijn dan de behandelingsstrategieën?

In zijn boek ‘De zorg voor de ziel’ schrijft Thomas Moore dat de westerse mens de wijsheid van de ziel is vergeten. Maar gelukkig zien we de laatste decennia een hernieuwde zoektocht naar en belangstelling voor de ziel in onze samenleving. Een zoektocht die ikzelf als gevolg van een ernstige ziekte eind jaren negentig ondernam en die me voerde naar de ‘heilige graal’ van wat ons mens maakt: de bezielde mens! Vanuit deze aloude wijsheid wordt een fundamentele andere definitie gehanteerd over wat geneeskunde is en vermag. De voor de meeste lezers bekende Griekse wijsgeer Pythagoras vat dat kernachtig samen: ‘De heelkunde is het meest aan de goden verwant. Hij (de arts) moet zich dus bezighouden met zowel de ziel als met het lichaam; want geen wezen kan gezond zijn, zolang de ziel, het hogere deel dat in het lichaam huist, ziek is.’ Stellen we dan opnieuw de vraag wat dementie is en hoe we mensen met dementie moeten begeleiden en behandelen vanuit dit bezielde mensbeeld, dan opent zich een geheel nieuwe werkelijkheid. Een betekenisvolle werkelijkheid. Dementie is dan een ‘stem van de ziel’, die vraagt om gehoord en verstaan te worden. En dat vraagt op haar beurt niet om ‘hersenspelletjes’ maar om ‘ziels-communicatie’.

Lees het gehele artikel vanaf pagina 10 in VNIG 2/19.

Wilt u het hele artikel als PDF ontvangen? Bestel het dan hier voor € 3,50