Het creatieve proces als helende ervaring

13 Dec, 2022

Door Cisly Burcksen

Lekker muziek maken, toneelspelen of boetseren... Heerlijk om te doen als hobby; het is ontspannend en het kan je zinnen verzetten. Zo beschouwd knapt iedereen die creatief bezig is ervan op, of je nu een groot kunstzinnig talent hebt of niet. Maar als we het over creatieve therapie hebben, dan gaat het net als bij iedere andere therapie om de helende werking van het proces. Niet het gemaakte kunstwerk staat centraal, maar de ervaring van het kunstzinnig werken wordt ingezet om een verandering teweeg te brengen.

Die ervaring kan een patiënt helpen om bijvoorbeeld nieuwe inzichten te verwerven of patronen te doorbreken, bijvoorbeeld om op een andere manier te reageren op situaties of gevoelens. De therapeut zet de kunstvorm in om doelgericht te werken aan een zorgvraag of om te zoeken naar wat er aan de hand is. Kunst maken op zich kan natuurlijk ook doelgericht zijn, maar dan is het doel om bijvoorbeeld de eerste cellosuite van Bach ten gehore te brengen. Bij creatieve therapie gaat het er niet om te laten zien hoe goed je kunt schilderen of musiceren. Dat is ‘alleen maar’ een middel om iets over jezelf te weten te komen of iets aan jezelf te ontwikkelen. Zo kan het boetseren van een bol concentratiebevorderend zijn, omdat je naar één punt toewerkt, of je oefent met nieuw gedrag in een rollenspel tijdens dramatherapie. Een cliënt hoeft niet bijzonder creatief te zijn om baat te hebben bij creatieve therapie. De interactie met het materiaal staat centraal, niet hoe bedreven iemand is in het werken ermee. Dat maakt het juist een heel toegankelijke therapie voor uiteenlopende doelgroepen.

De manier waarop vaktherapie kan worden ingezet, is heel divers. Er zijn korte, klachtgerichte trajecten met een beperkt aantal sessies. Bij een inzichtgevend traject, waarbij gekeken wordt naar de aard en de oorzaken van problematiek, kan de behandeling wel een paar maanden tot een jaar of langer duren. Omdat het een non-verbale therapie is, kan vaktherapie goed werken in situaties waar woorden tekortschieten en bij patiënten die minder goed zijn in verbale communicatie. De therapeut praat wel om bijvoorbeeld iets uit te leggen, maar het doen is het werkzame element. Het wordt bijvoorbeeld ingezet bij kinderen met autisme om hen te helpen oefenen in interactie en sociale vaardigheden. Maar ook mensen met een beperking, mensen met niet-aangeboren hersenletsel of bijvoorbeeld ouderen met dementie kunnen ervan opknappen. En ook als je wél goed kunt praten, kun je door kunst te maken juist een diepere laag in jezelf bereiken. Je spreekt een gevoelslaag aan waar je in het dagelijks leven minder makkelijk toegang toe hebt. Dat kan helend werken voor mensen met bijvoorbeeld burn-outklachten, faalangst, depressies, hooggevoeligheid of slaapproblemen.

Meer lezen?
fvb.vaktherapie.nl
vaktherapie.nl/vaktherapie
kunstzinnigetherapie.nl/onderzoek/onderzoeksresultaten

Lees het gehele artikel vanaf pagina 22 in het VNIG 1/23.

Wilt u het gehele artikel als PDF bestand ontvangen? Bestel het dan hier voor € 3,50

Bronvermelding:
1. Scherder, E. (2017). Singing in the brain – over de unieke samenwerking tussen muziek en de hersenen. Amsterdam: Athenaeum – Polak & van Gennep.
2. Saal, J. (2001). Kunstzinnige therapie op antroposofische grondslag. Gezichtspunten nr. 29, Centrum Sociale Gezondheidszorg.