Kunst en de zin van het leven

13 Dec, 2022

Door Nienke van der Heide

Wat geeft het leven zin? Volgens Hans Alma, bijzonder hoogleraar Geestelijke zorg en religieus-humanistische zingeving aan de Vrije Universiteit Amsterdam, is dat de ervaring van verbondenheid met een groter geheel en van uitgenodigd worden daarin te participeren. Zij wijst op het belang van creativiteit en verbeelding, en in het bijzonder de rol van kunst in het omgaan met levens- en zinsvragen. Door aandachtig en verbeeldingsvol de wereld om ons heen te onderzoeken en ons open te stellen voor resonantie met wat we tegenkomen kunnen we hier glimpen van opvangen. En soms ontstaat daarin een intensivering van een alledaagse ervaring, een gevoel van transcendentie.

Contrastervaringen – ervaringen waarbij alles wat bestendig en betrouwbaar leek opeens een heel ander gezicht aan ons toont –, ons leven staat er bol van. De ene periode meer dan de ander, en natuurlijk zijn er grote verschillen in de levens van mensen, maar op dit moment voelt het alsof we collectief geconfronteerd worden met ontregeling van ons dagelijks bestaan. Waar de meesten van ons vanzelfsprekend toegang hadden tot goedkope energie, een plek om te wonen, een behoorlijk veilige samenleving zonder oorlogsdreiging en afgestemd op een voorspelbaar klimaat, staan we nu steeds vaker voor onzekere onvoorspelbaarheden die direct ingrijpen op ons dagelijks leven, maar ons handelingsvermogen te boven lijken te gaan. Er spelen zich grootse processen af waar wij maar weinig invloed op lijken te hebben. Op zulke momenten kan het moeilijk zijn het leven als zinvol te ervaren.

Hans Alma beschrijft de ervaring van zin als ons thuis voelen in de wereld en ons uitgenodigd voelen te participeren in een groter geheel. Als dat veilige thuis lijkt te ontrafelen kunnen we het leven juist ervaren als pijnlijk en gevaarlijk – vijandig zelfs. Wanneer onze eigen kwetsbaarheid zo duidelijk in beeld komt, kan dat overweldigend zijn en verlammend werken. Toch zijn het ook juist contrastervaringen die ons ertoe aan kunnen zetten om op zoek te gaan naar nieuwe vormen van zingeving. In de integrale gezondheidszorg zien we keer op keer hoe een crisis in iemands gezondheid kan leiden tot een heroriëntering op wat werkelijk van waarde is. Als het leven niet op de oude voet door kan gaan omdat het lichaam op de rem trapt, is dat een ontregelende, vaak pijnlijke ervaring – die tegelijkertijd de kans biedt om andere kanten van het leven te verkennen.

Lees het gehele artikel vanaf pagina 10 in het VNIG 1/23.

Wilt u het gehele artikel als PDF bestand ontvangen? Bestel het dan hier voor € 3,50.

Bronvermelding:
Alma. H. (2020). Het verlangen naar zin. De zoektocht naar resonantie in de wereld. Utrecht: Ten Have. ISBN 9789025907488