Ontslaving: van troostprijs naar balans

11 Aug, 2021

Door Casper Beukema

Verslavende factoren kunnen bestaan uit een molecuul zoals cafeïne, of een prikkel uit de omgeving zoals een gokspelletje, een parachutesprong of een beeldscherm. We kunnen de prikkels indelen in drie hoofdvormen: stimulerend, verdovend en bewustzijnsveranderend.
Helaas wordt in de huidige kijk de plank misgeslagen door de betreffende stof het centrale probleem te maken, als iets buiten onszelf. Dit vertaalt zich in een verlies van empowerment van de gebruiker en gaat voorbij aan het onderliggende probleem: wat ontbreekt er op dit moment? Door op deze manier te kijken, kan naar de oorzaak worden gezocht, in plaats van het ineffectieve ‘just say no’-uitgangspunt, waarbij aangeraden wordt het middel simpelweg links te laten liggen.

Dopamine heeft verschillende functies in ons lichaam, afhankelijk van de plaats waar het werkzaam is. In de substantia nigra geeft dopamine het centraal zenuwstelsel toestemming voor motoriek. De betreffende verstoring bij verslaving is echter te vinden in het mesolimbische pad, dat zoeken, beloning en motivatie reguleert. Wanneer er een zoekprikkel nodig is, zal de hypothalamus, de opperbevelhebber van ons brein, een signaal sturen naar de dopaminepomp, het ventraal tegmentum (VTA). Het VTA stuurt dopamine zodat we een motorische zoektocht kunnen beginnen naar dat wat we missen. Wanneer we vinden wat we zoeken zal dit worden beloond met een genotssignaal dat de nucleus accumbens (NA) in het striatum afgeeft.

In een normale situatie zal de prefrontale cortex (PFC) als scheidsrechter optreden tussen zoeken en beloning. Vergelijk de prefrontale cortex met een filter dat de langetermijnvisie handhaaft. Zo kan er onderscheid gemaakt worden tussen korte- en langetermijnwinst. We noemen dit ook wel ‘top-down’-gedrag, ofwel het uitoefenen van zelfbeheersing. Het probleem met verslaving ontstaat wanneer de dopamineprikkel zodanig vaak wordt afgegeven, dat de PFC buitenspel wordt gezet. Er wordt een directe verbinding gemaakt tussen het ventraal tegmentum en de nucleus accumbens. De verbindingen en grijze massa – gemyelineerd weefsel – nemen af en we zijn onze langetermijnvisie kwijt.
Een tweede mogelijkheid is dat de PFC om te beginnen al verzwakt is. Dit deel van het brein is het duurst wat betreft energieverbruik, wat het erg kwetsbaar maakt voor energiedips zoals bij een chronische ontsteking of een ontregeling van de glucoseopname door te veel suikerinname of stress.
Een derde oorzaak kan liggen in onverwerkte emoties. De nucleus accumbens reguleert namelijk ook emotionele prikkels. Wanneer er stressoren ontstaan die te lang duren, zal deze bezet raken en dopamine minder goed ‘aandocken’. Daarnaast zal de angstkern amygdala actiever worden en kortetermijnoplossingen vooropstellen. We herkennen dit in een verhoogde gevoeligheid voor verslaving na een trauma, zoals een verlies of bittere teleurstelling. Het niet goed doorlopen van een trauma, een geheim meedragen of een rol spelen die niet past, is een voedingsbodem voor het ontwikkelen van een verslaving.

Lees het gehele artikel vanaf pagina 10 in het VNIG 5/21.

Wilt u het gehele artikel als PDF bestand ontvangen? Bestel het dan hier voor € 3,50.

Bronvermelding:
1. Lee S, Yu JS, Lee S. A Pilot Study of Psychological Traits in the Sasang Constitution According to the Braverman Nature Assessment. J Pharmacopuncture. 2015 PMID: 27547483