Pijnmedicatie en voedingsstatus

20 Feb, 2018

Door: Fleur Kortekaas

Medicijngebruik is altijd van invloed op de stofwisseling en voedingsconditie van de gebruiker. Dit hoeft geen probleem te zijn, maar bij de behandeling van chronische pijn met analgetica, is het zinvol alert te zijn op achteruitgang in de voedingsstatus. Want de risico’s van negatieve interacties op de voedingsstatus zijn vooral groot bij chronisch gebruik van pijnstillende geneesmiddelen en bij het gebruik van meerdere geneesmiddelen tegelijkertijd (polyfarmacie). Bovendien is de pijndrempel van patiënten met pijn bij een goede voedingsconditie hoger.¹

Chronische pijn heeft een forse impact op de kwaliteit van leven, het dagelijks functioneren en de stemming. Adequate pijnstilling is daarom van extreem belang. In Nederland komt matige tot ernstige pijn bij 18 procent van de Nederlandse volwassenen voor. De medicamenteuze behandeling van (chronische) pijn is beschreven in de NHG-Standaard Pijn (2015) en in de Zorgstandaard Chronische Pijn.^2,3 In deze standaarden wordt de zogenaamde biopsychosociale benadering gehanteerd. Pijnmedicatie neemt in het advies een bescheiden rol in.

Ondanks het bestaan van deze standaarden, staan NSAID-pijnstillers in de top 3 van meest voorgeschreven geneesmiddelen. Bijna een op de drie mensen gebruikt een of meerdere NSAID’s zonder recept en bijna een op de tien gebruikers neemt meer in dan de dagelijks aanbevolen maximumdosering. Omgerekend naar de gehele Nederlandse bevolking gaat het om ongeveer 333.000 mensen die de maximale dosering overschrijden.³
In 2016 kreeg ruim twee derde van de Nederlanders een geneesmiddel voorgeschreven.⁴ Maagzuurremmers worden het meest voorgeschreven in de huisartsenpraktijk. Deze medicijnen worden mede gebruikt om het ontstaan van maagklachten te voorkomen bij gebruik van ontstekingsremmende pijnstillers (NSAID’s). De laatste jaren schrijven Nederlandse huisartsen ook vaker opioïden voor. Dat gebeurt vooral bij hevige of chronische pijn, bijvoorbeeld bij kanker, na een ongeval of operatie. Opioïden kunnen aanleiding geven tot gewenning en afhankelijkheid. Er zijn zwakwerkende opioïden, zoals tramadol, en sterkwerkende, zoals morfine, oxycodon en fentanyl. Vanuit binnen- en buitenland zijn er signalen dat het voorschrijven van (sterkwerkende) opioïden een toenemende tendens vertoont.⁵

1. Takahashi H, Chiba T, Tairabune T, Kimura Y, Wakabayashi G, Takahashi K, et al. A retrospective study on the influence of nutritional status on pain management in cancer patients using the transdermal fentanyl patch. Biol Pharm Bull [Internet]. 2014;37(5):853–7.
2. De Jong L, Janssen PGH, Keizer D, Köke AJA, Schiere S, Van Bommel M, Van Coevorden RS, Van de Vusse A, Van den Donk M, Van Es A, Veldhoven CMM, Verduijn MM. NHG-Standaard Pijn.
3. Zorgstandaard Chronische Pijn – versie 28-03-2017.
4. NIVEL Zorgregistraties eerste lijn.
5. Weesie Y, Dijk L van, Nielen M, Flinterman L, Hek K. Voorschrijven van opioïden in de huisartsenpraktijk. nivel.nl: NIVEL; 2016.
6. Otani K, Tanigawa T, Watanabe T, Shimada S, Nadatani Y, Nagami Y, et al. Microbiota Plays a Key Role in Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drug-Induced Small Intestinal Damage. Digestion [Internet]. 2017;95(1):22–8.
7. A Practical Guide to Avoiding Drug-Induced Nutrient Depletion. Nutrition Review.
8. Van Staveren, W. A., & de Groot, L. C. (2011). Evidence-based dietary guidance and the role of dairy products for appropriate nutrition in the elderly. J Am Coll Nutr, 30(5 Suppl 1), 429S-437S.
9. Pepine CJ, Gurbel PA. Cardiovascular safety of NSAIDs: Additional insights after PRECISION and point of view. Clin Cardiol. 2017 Dec 16,
10. Consensus Study Report HIGHLIGHTS Pain Management and the Opioid Epidemic Balancing Societal and Individual Benefits and Risks of Prescription Opioid Use.