Spiritualiteit in de zorg

25 Jun, 2018

Door: Els Smits

Prof. dr. Kris Vissers is anesthesioloog en maakt deel uit van het team ondersteunende en palliatieve zorg in het Radboudumc. Op het symposium ‘Evidence-based supportive oncology – De oncologische patiënt centraal’, dat afgelopen november plaatsvond in het Radboudumc, hield hij een boeiende lezing over spiritualiteit in de zorg. Daarin deed hij onder andere verslag van diverse afgeronde en lopende wetenschappelijke onderzoeken rondom dit fenomeen. Conclusie: Er is over de jaren duidelijk wetenschappelijk bewijs verzameld voor het belang van de spirituele dimensie in de zorg.

Bij zijn inauguratie in 2005 als hoogleraar Pijn en Palliatieve Geneeskunde vroeg Kris Vissers zich af waar de spirituele zorg in Nederland te vinden was. Waren dat de professionele dominees, pastoors, imams en humanistische helpers, of was het misschien wel een onderdeel van de medische zorg? Aandacht voor spiritualiteit in de zorg is belangrijk volgens Vissers, omdat het maatschappelijk kader van het medische handelen sterk veranderd is. Een patiënt is 24/7 ziek, terwijl het behandelend en verplegend team rondom deze patiënt elke zestien tot twintig uur wisselt. De patiënt ziet elke minuut dat hij in de zorg zit variatie in hoe hij benaderd wordt.

Spiritualiteit integreren in de zorg is echter niet iets wat vanzelf gaat. In de definitie van palliatieve zorg staat: ‘Palliatieve zorg is een benadering waarbij de kwaliteit van het leven van de patiënt en zijn omgeving, zijn naasten, verbeterd wordt’. Dan gaat het onder andere over het opvangen van het lijden in alle dimensies: fysiek, psychisch, sociaal en spiritueel. Spiritueel lijden betreft de levensvragen van de patiënt en daar is bij uitstek persoonsgerichte zorg voor nodig. Aandachtige, goede, barmhartige zorg; patiëntgerichte zorg, waarin de patiënt partner is. De hedendaagse zorgverlener heeft echter te maken met allerlei spanningsvelden, zoals kwalitatief versus kwantitatief, effectief voor de dokter versus zinvol voor de patiënt en pragmatisch versus evidence- of consensus-based.

• Zorgmodule Palliatieve Zorg, www.iknl.nl
• Carlo Leget. Ruimte om te sterven. 2012. ISBN: 9789401402170
• Richtlijn spirituele zorg. www.iknl.nl
• Wim Smeets. Handboek spiritualiteit in de palliatieve zorg. 2014. ISBN: 9789079578689
• Kwaliteitskader palliatieve zorg in Nederland, www.pallialine.nl

1. Van Laarhoven HW, Schilderman J, Bleijenberg G, Donders R, Vissers KC, Verhagen CA, Prins JB. Coping, quality of life, depression, and hopelessness in cancer patients in a curative and palliative, end-of-life care setting. Cancer Nurs. 2011 Jul-Aug;34(4):302-14.
2. Van de Geer, J. Improvement of multidisciplinary spiritual care in palliative care by training primary caregivers. www.rug.nl.
3. Van Meurs J, Smeets W, Vissers KCP, Groot M, Engels Y. Nurses Exploring the spirituality of Their Patients With Cancer: Participant Observation on a Medical Oncology Ward. Cancer Nurs. 2017 Jul 19.
4. Hartog ID, Scherer-Rath M, Kruizinga R, Van Laarhoven HW. Narrative meaning making and integration: Toward a better understanding of the way falling ill influences quality of life. Journal of Health Psychology, September 2017.
5. Kruizinga R, Hartog ID, Scherer-Rath M, Schilderman H. Modes of relating to contingency: An exploration of experiences in advanced cancer patients. Palliative & Supportive Care. Cited by Volume 15, Issue 4. August 2017, pp. 444-453.