Verbinding als gezondheidsinterventie

17 Dec, 2018

Door: Karlien Bongers

Van de wieg tot het graf zijn we afhankelijk van anderen. Zonder verbinding met anderen zou de menselijke soort niet overleven. We beschikken over een aangeboren vermogen tot compassie en zorg. Of we nu we zelf pijn voelen of zien dat een ander lijdt, maakt voor het brein niets uit. Uitsluiting uit een sociale groep wordt door het brein precies hetzelfde verwerkt als intense lichamelijke pijn. Die verwerking vindt plaats via exact dezelfde neurale netwerken.

Sinds de jaren negentig van de vorige eeuw kennen we het begrip ‘sociale neurowetenschap’ en het vakgebied ‘Cognitive and Social Neuroscience’ is inmiddels uitgegroeid tot een speerpunt in de wetenschap van de eenentwintigste eeuw. Door onder andere gebruik te maken van de functionele MRI (fMRI), krijgen we steeds beter zicht op de werking van het zogenaamde sociale brein. Het sociale brein is geen duidelijk aanwijsbaar gebied in de hersenen, maar meer een bruikbaar concept om complexe samenwerkende systemen aan te duiden. Het is een optelsom van neurale mechanismen die onze gedachten, gevoelens en interacties met anderen vormgeven. Waar alle andere biologische systemen in het lichaam hun activiteiten reguleren door impulsen vanuit het lichaam zelf, is het sociale brein uniek in zijn gevoeligheid voor impulsen buiten het lichaam. Iedere keer dat we oog-, huid- of stemcontact maken met een ander mens, vindt er een afstemming van de sociale breinen van beide individuen plaats. Gegeven het feit dat de hersenen neuroplastisch zijn, hetgeen wil zeggen dat ze zich ontwikkelen en aanpassen aan veranderende omstandigheden, blijken sociale interacties een rol te kunnen spelen bij de herstructurering van de hersenen. Zo kunnen herhaaldelijke emotionele steun, maar ook chronische pijn en woede van een ander, onze hersenen veranderen.

Wanneer we ons op een ander afstemmen, ook wel rapport genoemd, zijn er een tweetal routes mogelijk in de hersenen. De snelle, onbewuste route via lagere hersendelen maakt emotionele besmetting mogelijk, waardoor we onbewust de gemoedstoestand of pijn van een ander overnemen. Daarnaast is er een trager verlopende, zogenaamde hogere route voor een meer bewuste en doordachte respons. Hierbij worden onze emoties gedempt doordat de amygdala (thermostaat van angst) tot rust komt, zodat onze reacties aangepast en effectief zijn.
Bewust verbinding maken met een ander vraagt om vaardigheden die te leren zijn. Aanwezig zijn in het moment en luisteren zonder oordeel maakt ruimte voor vertrouwen en uitwisseling van waardevolle informatie.

1. Colloca L, Lopiano L, Lanotte M, Benedetti F. Overt versus covert treatment for pain, anxiety, and Parkinson’s disease. Lancet Neurol. 2004, 3(11):679-684
2. Epstein RM, Franks P, Shields CG, Meldrum SC, Miller KN, Campbell TL, Fiscella K. Patient-Centered Communication and Diagnostic Testing. Ann Fam Med. 2005, 3:415-421
3. Hojat M, Louis DZ, Markham FW, Wender R, Rabinowitz C, Gonnella JS. Physicians' empathy and clinical outcomes for diabetic patients. Acad Med. 2011; 86(3):359-364
4. McClelland DC, Kirshnit C. The effect of motivational arousal through films on salivary immunoglobulin A. Psychology & Health. 1988, 2 (1): 31-52
5. Rakel DP, Hoeft TJ, Barrett BP, Chewning BA, Craig BM, Niu M. Practitioner empathy and the duration of the common col. Fam Med. 2009, 41(7):494-501
6. Stellar JE, Cohen A, Oveis C, Keltner D. Affective and physiological responses to the suffering of others: compassion and vagal activity. J Pers Soc Psychol. 2015, 108(4):572-85