Visies op eenzaamheid
15 Feb, 2023
Door Floor van Orsouw
Eenzaamheid is een negatief gevoel dat ontstaat door een ervaren gemis aan verbondenheid. Een gemis aan intimiteit met een partner, familie of vrienden, een gemis aan gezelschap of sociale activiteiten, of een gemis aan verbinding met jezelf of met wie je zou willen zijn. Wat telt is niet het aantal relaties, maar of je relaties voldoen aan je wensen en verwachtingen.1
In dit artikel onderzoeken we in hoeverre eenzaamheid te voorkomen, op te lossen of draaglijker te maken is, aan de hand van de visies van eenzaamheidsdeskundigen Noreena Hertz, Marjan Slob en Anja Machielse.
Een oude dame zegt op haar sterfbed tegen mij: ‘Was ik hier maar eerder hier naartoe gekomen.’ Ze ligt op een kamer van de gesloten afdeling waar mensen met dementie verblijven. Om haar heen zwart-witfoto’s van haar ouders in Indonesië, kleurenfoto’s van kinderen en kleinkinderen. Ze mist de katten voor wie zij jarenlang zorgde, haar appartement in de stad was op het laatst vergeven van hun uitwerpselen. Hoe verwarder ze werd, hoe vastberadener om in haar eigen woning te blijven. Familie en hulpverleners konden haar er niet van overtuigen dat ze beter af was in een verpleeghuis. ‘Ze zijn hier zo lief voor me’, verzucht ze. Een paar dagen later zal ze sterven. Deze vrouw hield met haar hele hebben en houden vast aan haar vrijheid en zelfstandigheid, maar was uiteindelijk zoveel blijer met de aandacht en zorg die zij kreeg in het verpleeghuis. Hoogleraar economie, Noreena Hertz, stelt dat die toegenomen eenzaamheid het gevolg is van onze obsessie met vrijheid en zelfredzaamheid.2
Eenzaamheid staat hoog op de politieke en maatschappelijke agenda. Na de coronaepidemie is dat alleen maar versterkt, ook omdat blijkt dat de groep jongeren en jongvolwassenen er vaker last van heeft en tegelijkertijd lastig te bereiken is door het stigma dat eraan kleeft.1 Doordat mensen zich ervoor schamen, trekken zij zich nog meer terug en groeit hun eenzaamheid: een vicieuze cirkel.
Talloze onderzoeken wijzen uit dat eenzaamheid ernstige gevolgen heeft voor iemands fysieke en geestelijke gezondheid, welzijn en kwaliteit van leven. Een illustratief voorbeeld dat Hertz optekent is van een gemeenschap die ongezond leeft, maar minder eenzaamheid kent en daardoor langer leeft, de Joodse Haredim in Israël. Zij bewegen weinig, eten slecht en krijgen weinig zonlicht/vitamine D. Wel is van hen maar 11 procent eenzaam ten opzichte van 23 procent van de Israëlische bevolking en dat zie je terug in de hogere leeftijd die zij behalen.2
Meer informatie: www.maraprojecten.nl/het-goede-gesprek/
Lees het gehele artikel vanaf pagina 10 in het VNIG 2/23.
Wilt u het gehele artikel als PDF bestand ontvangen? Bestel het dan hier voor € 3,50.
Bronvermelding:
1. Machielse, A. (2022). Het ongemak van eenzaamheid. Geraadpleegd op 12 januari 2023 via www.socialevraagstukken.nl/column/het-ongemak-van-eenzaamheid
2. Hertz, N. (2020). De eenzame eeuw. Het herstellen van menselijk contact in een wereld die steeds verder ontrafelt. Amsterdam: Spectrum.
3. Machielse, A. en Ariaans, J. (2020). Interventieprofielen voor de aanpak van eenzaamheid en sociaal isolement bij ouderen. Rotterdam: Coalitie Erbij Rotterdam.
4. Slob, M. (2020). De lege hemel. Over eenzaamheid. Amsterdam: Ambo|Anthos.