Alles is relatie

12 Dec, 2017

Door: Henne Arnolt Verschuren

Na het interview met mij in het laatste nummer van het Vakblad, vroeg de redactie me om een column te schrijven over de relatie tussen ons denken en de natuur om ons heen. Dit naar aanleiding van een uitspraak van Gregory Bateson die ik aanhaalde, namelijk dat het probleem in de wereld is dat we de natuur proberen in te richten naar ons denken in plaats van andersom. Dat doe ik graag, deze keer onder de titel ‘alles is relatie’, een uitspraak die Bateson keer op keer herhaalde.

In de voorbereiding op het artikel was er een steeds terugkerende gedachte; wij mensen zijn tegelijkertijd creatie én creator, schepping én schepper. We komen voort uit de natuur en we zijn tegelijkertijd in staat verregaande invloed uit te oefenen op diezelfde natuur. De paradox daarin is dat we ons hebben ontwikkeld op een manier waarin we ons min of meer zijn gaan beschouwen als los van de natuur, los van waar we vandaan komen. We zijn steeds meer schepper geworden en neigen daarbij de wetten van de schepping te ‘vergeten’.

Wat dit vooral mogelijk heeft gemaakt, is de manier waarop onze hersenen zich ontwikkeld hebben. De ontwikkeling van de neocortex, het deel van de hersenen waarmee we in staat zijn te reflecteren op onszelf en de wereld om ons heen, geeft ons de mogelijkheid iets te ‘be’-denken, iets te denken wat min of meer losstaat van de directe ervaring. We kunnen onszelf of anderen een verhaal vertellen, zaken mooier maken, anders voorstellen of zelfs liegen, bewust of onbewust. En we zijn er zelfs aan gewend geraakt dat dit op brede schaal gebeurt.

De neocortex geeft ons ook de mogelijkheid tot zelfbewustzijn, denken over onszelf. De beroemde uitspraak van Descartes, ‘ik denk dus ik besta’, verwijst hiernaar. Daarmee kunnen we ook onszelf ‘be’-denken en ons denken loskoppelen van onze directe ervaring. We zijn in staat onszelf op te vatten als individu, los van de ander en onze omgeving. En er zit een zeker comfort in om dat vervolgens ook als realiteit aan te nemen. Het geeft een beleving van onafhankelijkheid en autonoom functioneren. We ‘verzinnen’ onszelf als individu, als op zichzelf staand.