Coöperatie

21 Oct, 2019

Door Karlien Bongers

Het is een beetje nevelig met een voorzichtig doorbrekend zonnetje als we op zondagochtend samen op zoek gaan naar paddenstoelen in het plaatselijke gemengde bos. Kleine man kwettert mee met de koolmeesjes in de beukentoppen. Bij de eerste bocht na het weiland met zwart-witte koeien, zien we een groepje paars-bruine zwammetjes. Hij hurkt naast de ronde hoedjes met een klein deukje in het midden. ‘Mamma, zie je dat? Daar wat roods’, wijst hij met z’n vingertje. ‘Daar, het is de muts van een kaboutertje!’, zegt hij beslist en fietst alweer verder.

We hurken eveneens om nog eens goed te kijken. ‘Ik denk dat het een amethist is’, zeg ik, ‘een rodekoolzwam’. Ik meen ze te herkennen van toen we een aantal jaar geleden tijdens een ‘bezinningsweekend’ met het bestuur van het NIKIM in Zweden naar eetbare paddenstoelen zochten. Thuis zoek ik ze op internet. Inderdaad, veelvoorkomend in gemengd bos vooral bij volwassen beuken waar ze van hun gastheerboom koolstofverbindingen opnemen. Ze blijken het goed te doen op ammoniak van bijvoorbeeld kunst- of koeienmest. Een grootschalig onderzoek in Engeland laat zien dat ze als gevolg van de klimaatveranderingen steeds vroeger in het jaar hun kopjes boven de aarde steken en ook steeds later in het jaar weer ondergronds gaan.¹

Deze amethist kun je niet verwarren met de even kleine, maar dodelijk giftige (knol)amaniet. Het vruchtlichaam kan arsenicum en zware metalen zoals lood en cadmium opnemen. Vandaar waarschijnlijk dat er geadviseerd wordt om paddenstoelen kleiner dan 10 cm niet te eten.

Via een aantal muisklikken kom ik op een schat aan informatie over de medicinale werking van paddenstoelen. Zo blijken ze bijvoorbeeld relatief veel micronutriënten zoals selenium en koper te bevatten maar ook veel lectinen.² Deze lectinen zijn belangrijke eiwitten voor allerlei cellulaire processen en hebben bovendien een antiproliferatieve en immuunmodulerende werking. Echter, als de darm(flora) niet gezond is, kunnen ze de darmwand (verder) beschadigen en een systemische laaggradige ontstekingsreactie veroorzaken. Zo toonde onderzoek bij 1000 patiënten, waarvan 80 procent zelf of een familielid met een auto-immuunziekte had, normalisatie van de ontstekingsparameters adiponectine en TNF-alfa na het volgen van een lectinevrij dieet.³ Veel wetenschappelijk onderzoek komt uit China en Japan. Daar worden paddenstoelen van oudsher zowel om hun voedingswaarde als vanwege hun preventieve of therapeutische werking gebruikt.⁴ Dit zou de hoge graad van verontreiniging van Chinese kruidenmengsels met zware metalen en arsenicum kunnen verklaren.

Wellicht is het een idee om in onze tuin zelf paddenstoelen te gaan verbouwen. Daar kan ik wat verse stammetjes neerleggen, gaten erin, biologische deuvels met de sporen van de zwam erin en de natuur doet de rest. Bijvoorbeeld achter de appelboom is nog een vochtige schaduwrijke plek. De combinatie van de koninklijke pruikzwam (Hericium erinaceus) met de appelboom lijkt me wel wat. Wellicht minder geschikt omdat de pruikzwam het wat warmer wil hebben. Hoewel niet wetenschappelijk volgens de hoogste standaard onderbouwd, zijn er wel gunstige effecten gezien van de pruikzwam op brein, darm en hart. En de appel bevat weliswaar lectinen maar is ook de ‘rijksappel’ voor koningen en een oud symbool voor een lang leven vol overvloed en creativiteit. Bovendien staat de appel voor verbinding met ‘de magische wereld’ en dus voelen kabouters zich er vast ook thuis.

1. By A. C. Gange, E. G. Gange, T. H. Sparks, L. Boddy. Rapid and Recent Changes in Fungal Fruiting Patterns. Science. 2007 apr 6; 316(5821):71
2. Hassan MA, Rouf R, Tiralongo E, May TW, Tiralongo J. Mushroom lectins: specificity, structure and bioactivity relevant to human disease. Int J Mol Sci. 2015; Apr 8;16(4):7802-38
3. Gundry SR. Elevated Adiponectin And Tnf-alpha Levels Are Markers For Gluten And Lectin Sensitivity. Circulation. 2018; 129:AP354
4. Breene W.M. Nutritional and medicinal value of specialty mushrooms. J. Food Prot. 1990;53:883–894