Er niet bij horen doet pijn
20 Feb, 2018
Door: Karlien Bongers
Laatst vroeg iemand me: ‘waar ben je goed in?’ Ik moest even nadenken en kreeg een glimlach op m’n gezicht. ‘In sociaal geëxcludeerd worden’ antwoordde ik. Zonder in details te treden, heb ik in mijn leven namelijk verschillende keren ervaren hoe het is om te worden buitengesloten door de groep waar ik bij dacht te horen. Toen ik me als specialist Integrative Medicine ging verdiepen in de samenwerking tussen lichaam en geest, onze hersenen en hormonen, begreep ik dat sociale exclusie inderdaad niet alleen emotioneel maar ook fysiek pijn doet.
DNA-onderzoek wijst uit dat de homo sapiens zo’n 200.000 jaar geleden is ontstaan op de steppen van Afrika. Onze voorouders leefden als jager-verzamelaars in kleine groepen en waren om te overleven van elkaar afhankelijk. Vanwege alle mogelijke gevaren stond uitsluiting uit de groep gelijk aan een doodvonnis. En al zijn we duizenden jaren verder, ons DNA en onze fysieke bouw, inclusief onze samenwerkende lichaamssystemen, zijn nauwelijks veranderd. Hoewel in de huidige tijd de nadruk ligt op individualiteit, zijn we nog steeds afhankelijk van elkaar. Wie zorgt er tenslotte voor ons voedsel, wie voor de stenen van ons huis, wie voor het gas en de elektra? Ieder van ons komt als onvolgroeid wezentje ter wereld en is voor overleven afhankelijk van zijn of haar verzorgers. Onze hersenen zijn dan ook zo ingesteld dat we gevoelig zijn voor de mensen om ons heen. Geluk, liefde, intimiteit en sociale contacten zijn voor de meesten van ons dan ook belangrijker dan fysieke gezondheid.
Met behulp van fMRI-onderzoek wordt het steeds duidelijker hoe onze hersenen informatie verwerken. De thalamus blijkt een belangrijk schakelstation te zijn tussen de hersenstam en de grote hersenen. Alles waar de aandacht op gericht is, wordt naar de hoger gelegen hersendelen doorgezonden. Zo wordt zintuigelijke informatie over eventuele bedreigingen of mogelijke beloningen doorgestuurd. De amygdala (onze thermostaat voor angst) en diverse beloningssystemen beïnvloeden dit proces. Geur wordt voor verdere interpretatie direct doorgezonden naar corticale hersendelen zoals de insula. De insula is een diep gelegen hersengebied op de overgang van de pariëtale en de temporale hersenkwab. Belangrijke functies van de insula zijn het opmerken van veranderingen en het geven van emotionele betekenis aan zintuigelijke informatie, met name bij pijn, angst, afschuw, verdriet en woede. In nauwe verbinding met de voorgaand beschreven structuren ligt de cortex cingularis anterior, in het Engels afgekort als ACC. Deze structuur wordt actief als ‘er iets mis is’. Bijvoorbeeld als je met je hand te dicht bij een brandende kaars komt, maar ook als je een boos gezicht ziet. De ventrale prefrontale cortex reguleert de activiteit van de ACC. Daardoor kunnen bijvoorbeeld positieve gedachten of mindfulnesstraining de ACC remmen en negatieve gedachten of piekeren de ACC activeren.