Faciliteren van de individuele droom en ontwikkeling

23 Apr, 2018

Door: Frans Kusse

Alles begint met een ‘droom’. Niet de verwarde droom waarmee we ’s morgens of ’s nachts wakker kunnen worden en die vaak bestaat uit associaties van gedachten en gebeurtenissen. Of de dagdroom om aan de werkelijkheid te ontsnappen. Nee, een bewuste droom die bij je opkomt als je stil bent. Deze vormt de leidraad van het leven, een droom waarmee je je steeds weer verbindt en die je steeds vernieuwt.

De werkelijkheid verandert en evolueert continu. De kunst is om mee te bewegen op de stroom en je aan te passen aan de mogelijkheden die er nu zijn. Volgens mijn ervaring geeft het volgen en zo veel mogelijk tot leven laten komen van je individuele droom het grootste geluk. En geluk en gezondheid zijn nauw met elkaar verbonden.

Op het gebied van gezondheidsbevordering is er de afgelopen dertig jaar steeds meer bekend geworden over het belang van goede voeding, niet roken en voldoende beweging. Over de details vinden nog discussies plaats, zoals over het nut en de schadelijkheid van vet en koolhydraten, maar in grote lijnen zijn wetenschappers het eens over het belang van voldoende (verse) groente en fruit, de schadelijkheid van suiker en roken, en de noodzaak van voldoende lichaamsbeweging.

Over het belang van een goede ademhaling wordt nog niet zoveel gesproken, hoewel ook daar wetenschappelijke onderbouwing voor bestaat. De Indiase yoga ziet een goede ademhaling als een van de essentiële voorwaarden voor een lichamelijke en geestelijke gezondheid, net zoals de Chinese traditionele gezondheidsleer. De laatste jaren zijn er ook in Nederland westerse wetenschappers die zich daarin verdiept hebben en technieken hebben ontwikkeld om de ademhaling te verbeteren. Zo blijken veel mensen met de diagnose astma in werkelijkheid ‘disfunctioneel’ oftewel verkeerd te ademen.¹

Stress vormt een van de grootste bedreigingen van onze gezondheid. Naar schatting heeft zo’n tien procent van de Nederlandse beroepsbevolking burn-outverschijnselen! Binnen de wetenschap van de psycho-neuro-immunologie (PNI) is dit gemakkelijk te verklaren vanuit de kennis over de hypothalamus-hypofyse-bijnieras. Te veel of te lange stress brengt of houdt ons systeem in een fight-flight-freeze reactie, waarbij ons immuunsysteem verzwakt en wij vatbaarder worden voor alle vormen van ontsteking.
Regelmatige ontspanning is een van de belangrijkste remedies. Het succes van mindfulness, yoga, tai chi en dergelijke is onder andere daaraan toe te schrijven. Maar het vraagt van ons ook een andere houding tegenover werk en prestatie. Doen wij wat wij werkelijk willen, volgen wij onze droom of doen wij wat wij denken dat moet, van ons wordt gevraagd, terwijl wij dat eigenlijk niet willen? Kortgeleden was er een bericht in het nieuws dat ongeveer 40 procent van de beroepsbevolking met ‘lood in de schoenen’ naar het werk gaat…

Er wordt in de discussie over preventie en gezondheidsbevordering in Nederland nog weinig gesproken over het belang van zingeving of ‘de reden om ’s morgens op te staan’, zoals de bewoners van het Japanse eiland Okinawa dit begrip zo mooi samenvatten in het woord ‘ikigai’. Er zijn echter steeds meer visionairen in de gezondheidszorg die zingeving beschouwen als de belangrijkste factor om gezond te blijven. Want waarom zou je aan je gezondheid werken als het leven zonder betekenis voor je is? En kennen we niet allemaal de behoefte aan ‘ongezonde’ gewoontes als we niet lekker in ons vel zitten?

Bij zingeving hoort ook inzicht dat groei, leren, verwerken en ontwikkelen de basis vormen van het leven. Niet alles wat wij in het leven meemaken, vinden we prettig. Veel zaken overkomen ons. Als we dat ervaren als iets dat eigenlijk niet zou moeten gebeuren, roept dat spanning, verzet en pijn op. Wat is natuurlijker dan dat?
Als we echter zouden leren dat deze gebeurtenissen bij het leven horen, dat wij het vermogen hebben om daarmee om te gaan en ze te verwerken, kunnen deze gebeurtenissen bijdragen aan onze ontwikkeling en groei. Deze visie vinden we bij de Perzische mysticus en dichter Rumi, bijvoorbeeld in zijn gedicht ‘De herberg’, maar ook bij hedendaagse wijzen. Zo ontwikkelde de Amerikaanse hoogleraar psychiatrie en pionier op het gebied van Integrative Medicine prof. James Gordon een mooie en eenvoudige techniek waarbij mensen geholpen worden trauma’s te verwerken van natuurrampen en oorlogssituaties.²

In de nieuwe definitie van gezondheid, die door Machteld Huber en anderen is verwoord in het British Medical Journal, wordt gesproken over ‘Health as the ability to adapt and to self manage, in the face of social, physical and emotional challenges’.³ Prof. Jan van der Greef spreekt in zijn lezingen over het idee van Darwin wiens ‘survival of the fittest’ vaak wordt begrepen als ‘het recht van de sterkste’. Maar volgens Van der Greef is het vermogen zich aan te passen (‘to fit’) belangrijker dan fysieke kracht.
De vraag is overigens of ‘aanpassen’ altijd zo goed is. Veel mensen passen zich juist te veel aan en worden daardoor ziek. Bij het woord ‘aanpassen’ is het daarom belangrijk onderscheid te maken tussen wat wij kunnen veranderen en wat wij niet kunnen veranderen. De eerste zaken hoeven wij niet te aanvaarden. Daarbij wordt juist om actie gevraagd om verandering aan te brengen. Maar wat wij niet kunnen veranderen, moeten we leren aanvaarden, ook om gezond te blijven.

Het leven is volgens mij één groot bewustwordingsproces, een proces van leren en ontwikkelen. Het accepteren en doorvoelen van emotionele pijn – die vaak ten grondslag ligt aan lichamelijke pijn – helpt om in contact te komen met ons gevoel en met compassie, die in mijn ervaring in aanleg bij iedereen aanwezig is. Compassie, een gevoel dat we bewust kunnen trainen, helpt ons om ons meer verbonden te laten voelen met anderen.

Mijn zorgdroom gaat over het faciliteren van de individuele droom en ontwikkeling van ieder mens.
Als we ervan uitgaan dat iedereen een eigen droom heeft en een eigen levensdoel, dan is het van het grootste belang dat we ouders daar – ruim voordat zij kinderen krijgen – op voorbereiden. Hen laten beseffen dat het hun taak is hun kinderen de individuele droom te laten ontdekken en deze te laten ontwikkelen, ieder naar zijn of haar eigen aard, aanleg en ontwikkeling. Dat vraagt een schoolsysteem dat daar naadloos op aansluit en een integraal zorgsysteem dat ontwikkeling, groei en (zelf)heling zoveel mogelijk faciliteert en onderwijst, gezondheid stimuleert en alleen ingrijpt als het nodig is.

Meer informatie: www.aiga.nl

1. Mike Thomas, M McKinley, RK Freeman, E Foy, C Price, D. The prevalence of dysfunctional breathing in adults in the community with and without asthma. Primary Care Respiratory Journal (2005) 14, 78—82
2. Gordon, J.S. (2018). The Centre for Mind Body Medicine.
3. Huber M, Knottnerus JA, Green L, van der Horst H, Jadad AR, Kromhout D, et al. How should we define health? BMJ. 2011;343:d4163.