Onder hoge druk

24 Feb, 2021

Door Karlien Bongers

Mijmerend loop ik over ons houten boomschorspad. Hoewel ik dat als heerlijk ontspannend ervaar, niet op blote voeten dit keer. De lucht is vochtig en koud. De tuin is vol afbraak: zwarte steelstengels, hangende plantresten en bruine bladeren. Het leven lijkt zich te hebben teruggetrokken in de grond. Behalve de paddenstoelen, die staan overal. In het pad, in de borders en zelfs in het treurige wintergras.

Vroeger zou ik dat erg hebben gevonden en gedacht dat ik iets fundamenteels verkeerd had gedaan met de organische verzorging van onze tuin. Wellicht zou ik zelfs een spulletje hebben gekocht om ze snel te verwijderen. Nu glimlach ik naar ze zoals naar de eerste sneeuwklokjes: wat een enorme krachtexplosie! Zelfs nadat de halve tuin vanwege bouwactiviteiten op de schop is geweest, lijkt het ondergrondse leven zich te herstellen. Hoe precies, dat weet ik niet. Net zoals wetenschappers die intussen wel weten dat schimmels in de grond belangrijk zijn, maar nog niet hoe ze hun groei kunnen beïnvloeden.

Korstmossen, een samenwerkingsverband tussen schimmels en algen, staan aan het begin van al het leven op aarde. Zij bewerkten de stenen en zorgden ervoor dat planten zich konden ontwikkelen. Het symbiotische samenwerkingsverband tussen schimmels en planten is intussen uitgegroeid tot netwerken die worden aangeduid met mycorrhiza, van de Griekse woorden voor zwam, mukès en rhiza voor wortel. Zij vormen de natuurlijke schakel tussen plant en bodem en zijn al gevonden in 400 miljoen jaar oude plantenfossielen. De schimmels verbinden zich met de plantenwortels en krijgen van hen suikers, vetten en eiwitten die de plant maakt door de energie van de zon om te zetten in bouwstoffen. De plant krijgt tot 80 procent van zijn benodigde stikstof en de volledige behoefte aan fosfor van de schimmel. Daarnaast voorziet de schimmel de plant van andere essentiële mineralen zoals zink en koper en ondersteunt het de plant om water uit de aarde te halen. Ook vervoeren de schimmeldraden plantsignaalstoffen naar andere planten in het netwerk. Zo hebben de schimmels een enorme impact op de groei van de plant. Bij experimenten met aardbeien bijvoorbeeld, bleek dat door verschillende schimmels te gebruiken de smaak, zoetheid en textuur van de aardbei te veranderen. Bovendien hadden de schimmels ook effect op de aantrekkingskracht op bijen.

Helaas bleek het lastig de gunstige resultaten uit het laboratorium te herhalen in een meer natuurlijke omgeving. Schimmels laten zich nu eenmaal niet makkelijk leiden en mycorrhiza hebben tijd nodig om zich optimaal te ontwikkelen. Het netwerk zorgt er ook voor dat belangrijke bouwstoffen van de plek van overvloed naar schaarste worden getransporteerd. Het grootschalig gebruik van kunstmest heeft er mede voor gezorgd dat de noodzaak van samenwerking verminderde. Neem daarnaast het massaal kappen van bomen en het ploegen van de aarde en het is geheel begrijpelijk dat het samenwerkingsverband in de aarde onder druk is komen te staan. Gelukkig zijn er ook op Europees niveau wetenschappers bezig deze netwerken te herstellen, zoals in het European Innovation Partnership for agricultural (EIP-AGRI). Dit netwerk van mensen met een zeer verschillende achtergrond zet zich in om, zoals ze het zelf omschrijven, concurrerende en duurzame land- en bosbouw te bevorderen die ‘meer en beter uit minder haalt’.
Ik ben blij onderdeel te zijn van het netwerk van zorgverleners met eenzelfde doel voor het welzijn van (de bewoners van) onze aarde die zo onder druk staat.

Bronvermelding:
Davis JK, Aguirre LA, Barber NA, Stevenson PC, Adler LS. From plant fungi to bee parasites: mycorrhizae and soil nutrients shape floral chemistry and bee pathogens. Ecology. 2019.100( 0):e02801. 10.1002/ecy.2801. https://doi.org/10.1002/ecy.2801