Verlangen naar verbinding
16 Dec, 2024
Door Marianne Kolkena
Die schooldag haalde ik te laat de kinderen op. Behalve hen ontwaarde ik op het vrijwel lege plein een onbekend meisje van een jaar of vijf. Met haar kleine rugzak en een wat verwilderd koppie keek ze me, met haar hoofd een beetje scheef, enigszins uitdagend aan: ‘Haal jij mij vandaag op?’
Ze veegde de haren uit haar gezichtje. Ik schrok; we kenden elkaar niet, maar ze leek bereid zomaar met mij mee te gaan. Had ze vertrouwen in mijn goede zorgen voor haar?
Het was een zomerse dag. Plotseling kwam via de openstaande schuttingdeur een jonge man de tuin in. Hij hijgde en keek me met bange ogen aan: ‘Ze zitten me achterna!’ Nog voordat ik op de oprit was, stonden zijn twee achtervolgers voor mijn neus: ‘Is hier iemand naar binnen gegaan?’ Ik maakte me breed en spreidde mijn armen in het schuttingdeurkozijn: ‘Nee, hoezo?’ De leugen werd snel ontmaskerd: de bange man stond vlak achter mij, als was ik een krachtig schild tussen hem en zijn belagers. Hadden hij en ik vertrouwen in mijn competentie de kerels op afstand te houden?
De vriendschap was onder druk komen te staan. Ik had voorgesteld langs te komen, zodat we samen tijd hadden en elkaar in de ogen konden kijken, maar mij was gezegd weg te blijven: ‘Wat er was, is voorbij. Ik wil je niet meer zien.’ Gaan of niet gaan, vroeg ik me maandenlang geregeld vertwijfeld af. Wegblijven, vanuit beleefdheid, of gaan, vanuit liefdevolle moed? Uiteindelijk besloot ik te gaan. Had ik vertrouwen in een gunstige uitkomst?
Wat maakt dat we, soms ogenschijnlijk tegen beter weten in, de sprong in het diepe wagen? Hoe ontstaat vertrouwen in onszelf en de ander? Hoe komt vertrouwen tot uiting? En nog een stap terug: wat is dat eigenlijk, vertrouwen? Bij een zoekopdracht kom je allerlei betekenissen tegen: belichaamde zorg in relatie tot anderen; de verwachting dat mensen ons niet in de steek laten; de bereidheid het risico te lopen dat iemand al dan niet bewust iets verkeerd doet; geloven dat iemand goed en eerlijk is en je geen kwaad zal doen; een sterk geloof hebben in de goedheid of het vermogen van iemand of iets. Het zijn prachtige omschrijvingen; ze roepen een beeld op van de wereld als plek waar het goed toeven is, waar positieve intenties de overhand hebben en er niet om iedere hoek gevaar dreigt. Zo’n (leef)wereld gun ik iedereen, maar de werkelijkheid is anders. De wereld zit dag aan dag vol echte en potentiële gevaren en al dan niet realistische gevoelens van dreiging.1
Gedrag kan er vertrouwensvol uitzien, terwijl er op een diepere laag andere emoties spelen. Bij het meisje was het mogelijk wanhoop of angst. Bij de vechters voelde ik verontwaardiging en bij het onaangekondigde bezoek speelde verdriet om het dreigende verlies.
Meestal is de onderliggende motivatie om te vertrouwen in essentie echter dezelfde: behoefte aan verbinding. Vertrouwen is een relationele grondhouding, een interpersoonlijk neurobiologisch concept: we beïnvloeden elkaars zenuwstelsel en stressregulatie over en weer.2 Vanuit aangeboren zorginstincten willen we onze medemens beschermen en vertrouwen.3 Veel alledaagse behoeften zijn afgeleiden van onze vroege behoefte aan veiligheid, erkenning en koestering, want zonder verbinding dreigen eenzaamheid en angstgevoelens. Wanneer basisbehoeften worden bevredigd en oxytocine rijkelijk stroomt4, ontstaat een positief wereldbeeld, een gevoel van existentiële bestaansveiligheid – dan kan vertrouwen bloeien.
Bronvermelding:
1. Maté, G., & Maté, D. (2022). The Myth of Normal. Avery/Penguin Random House.
2. Siegel, D, & Drulis, C. (2023). An interpersonal neurobiology perspective on the mind and mental health: personal, public, and planetary well-being. Annals of General Psychiatry, 22(5).
3. Narvaez, D. (2014). Neurobiology and the Development of Human Morality. Evolution, Culture and Wisdom. W.W. Norton and Company.
4. Uvnäs Moberg, K. (2013). Oxytocin: the Hormone of Closeness. The role of oxytocin in relationships. Pinter & Martin.