De polyvagaaltheorie voor onbegrepen klachten

21 Apr, 2022

Door Yoeke Nagel

Vanuit de polyvagaaltheorie zijn veel ernstige onverklaarbare klachten niet alleen verklaarbaar maar ook behandelbaar. Als gevolg van trauma kan iemand in een ‘dorsale staat’ raken: in reactie op levensgevaar wordt de dorsale tak van de nervus vagus geactiveerd. Het reptielenbrein draait de knop om naar veiligheid die ontstaat door zich terug te trekken. Het vermijden van oogcontact en de stem zijn signalen van deze staat. Dit kan een palet aan onverklaarbare aandoeningen tot gevolg hebben: van slapeloosheid en depressie tot tinnitus en spastische darm. Therapieën op basis van de polyvagaaltheorie zijn erop gericht het gevoel van veiligheid terug te brengen, bijvoorbeeld door inzet van een veilige, melodieuze stem en gefilterde muziek.

Om het leven aan te durven moet je je als mens veilig voelen. Traumatische gebeurtenissen veroorzaken een onbewuste reactie omdat het autonome zenuwstelsel reageert op signalen van levensgevaar met vechten, vluchten of bevriezen. De Amerikaanse neurobioloog en psychiater dr. Stephen Porges deelt de staat waarin het brein kan verkeren in drie categorieën in: veilig, niet-veilig en klaarmaken om te vechten of vluchten, en niet-veilig zonder ontsnappingsmogelijkheden. Vechten of vluchten zijn sympathische reacties van het autonome zenuwstelsel. Bevriezen is een parasympathische reactie van de nervus vagus. Porges onderscheidt daarbij twee takken van de nervus vagus, namelijk een dorsale en een ventrale tak. De ventrale nervus vagus is verbonden met sociale betrokkenheid en een gevoel van vreugde, veiligheid en verbinding. De dorsale tak is verbonden met bevriezing in de vecht-vlucht-bevriesreactie. Wanneer iemand bijvoorbeeld in ‘levensgevaar’ belandt, kan hij in een zogenaamde ‘dorsale staat’ komen: een staat van bevriezen, dissociëren, flauwvallen, en instorten. Het signaal ‘gevaar’ dat tot bevriezing leidt, wordt via de dorsale tak van de nervus vagus, het oudste deel van deze tiende hersenzenuw, afgegeven aan het lichaam. Vandaar de term ‘dorsale staat’. De nervus vagus stuurt via het autonome zenuwstelsel van alles aan in het lichaam: de stembanden, ogen, oren, geslachtsorganen, ingewanden en vrijwel alle spierfuncties. Als de nervus vagus blijvend het signaal ‘gevaar’ afgeeft na een trauma kunnen er door het hele lichaam onverklaarbare klachten optreden.

Meer informatie: www.heleengrooten.nl

Lees het gehele artikel vanaf pagina 48 in het VNIG 3/22.

Wilt u het gehele artikel als PDF bestand ontvangen? Bestel het dan hier voor € 3,50.