Luisteren op verschillende niveaus

23 Feb, 2021

Door Henne Arnolt Verschuren

Luisteren is geen eenduidig begrip. In het woordenboek komen definities voorbij als ‘aandacht schenken’, ‘aanhoren’, ‘gehoorzamen’. Geen wonder dat er vaak spraakverwarring ontstaat als we tegen de ander zeggen: ‘Je luistert niet’ of ‘Ik heb je gehoord’. Bedoelen we dan dat de ander aandacht schenkt aan wat je zegt, het tot zich door laat dringen, is het voldoende als hij of zij je aanhoort of wil je juist dat de ander doet wat je zegt?

Voor mij betekent ‘luisteren’ zowel de ander erkennen in zijn of haar bestaansrecht, als de ander herkennen als een persoon met een eigen belevingswereld, iemand naar wie ik nieuwsgierig kan zijn. Beiden worden in de Engelse taal mooi samengevat in het begrip recognition, gekend worden. Essentieel hierin is of de ander zich ook werkelijk gekend voelt. Daarmee is ‘luisteren’ nooit vrijblijvend: ik kan vinden dat ik de ander ‘gehoord’ heb, terwijl de ander dit niet zo heeft ervaren. The proof of the pudding ligt hier, naar mijn overtuiging, bij de ander. In de wereld van vandaag lijkt het alsof we steeds slechter zijn gaan luisteren, met als gevolg dat mensen zich steeds vaker niet gehoord voelen. Juist in deze tijd, waarin we voor grote mondiale problemen staan, is het van levensbelang beter naar elkaar te kunnen luisteren. Het onvermogen om werkelijk naar elkaar te luisteren, elkaar te (h)erkennen, zien we vooral terug in een sterk gepolariseerde samenleving.

Binnen Theory U, waarvan de kern gevormd wordt door het begrip presencing, wordt het begrip ‘luisteren’ op een heldere manier ontleed in vier niveaus of diepten van luisteren.¹ Elk niveau staat voor een andere vorm van aanwezigheid.

Het eerste niveau betreft het luisteren naar wat je al weet, wat zich kenmerkt als sterk selectief luisteren. In hoofdzaak luister je naar wat aansluit bij je eigen manier van denken, jouw ‘waarheid’. We staan niet meer open voor nieuwe informatie of meningen. In gesprekken neigen we onszelf te bevestigen en de ander te ontkennen. En voor we het weten zitten we beiden op een one-track mind of zelfs een prison-mind, waarin we helemaal niet meer luisteren. We zijn in het luisteren vooral aanwezig bij onszelf.

Meer informatie: www.lifeinprogress.nl, www.presencing.org

Lees het gehele artikel vanaf pagina 46 in het VNIG 2/21.

Wilt u het gehele artikel als PDF bestand ontvangen? Bestel het dan hier voor € 3,50.

Bronvermelding:
1. Peter Senge, C. Otto Scharmer, Joseph Jaworsky, Betty Sue Flowers. (2015) Presence – Een ontdekkingsreis naar diepgaande verandering in mensen en organisaties. Meppel: Boom. ISBN 9789462201729
2. Pierre Rosanvallon. (2019) De democratie denken. Nijmegen: Vantilt. ISBN 9789460044304