Psychische ontregeling

23 Oct, 2024

Door Nienke van der Heide

Mensen zijn ingewikkeld. Soms zo ingewikkeld dat ze eraan lijden. Dan weten ze niet wat ze met zichzelf aan moeten, nemen heftige emoties de overhand en ontstaan gedachten en beelden waar de omgeving niets van begrijpt. Vaak is het moeilijk om iemand in die toestand te zien. Het doet een appèl op je, je wilt helpen of juist afstand nemen. Wordt het te ingewikkeld, dan vestigen we onze hoop op de psychiatrie. Maar volgens hoogleraar psychiatrie Floortje Scheepers geeft het modeldenken binnen de psychiatrie een verkeerd beeld van de complexiteit van psychische ontregeling. Het is tijd voor een andere blik op psychische ontregeling, voorbij het denken in ziektes en stoornissen.

Ik kom voor het eerst in aanraking met de verfrissende ideeën van Floortje Scheepers op een medewerkerssymposium over studentenwelzijn van de Universiteit Utrecht. Het symposium is dit jaar bijzonder goed bezocht. Docenten die tot over hun oren in het werk zitten maken tijd vrij om te praten over het groeiende probleem van psychische nood onder hun studenten. Professor Floortje Scheepers geeft de openingslezing en ze begint met een ervaringsoefening. Ze vraagt ons de ogen te sluiten en onszelf een score geven tussen nul en tien voor eigenschappen zoals behoefte aan controle, moed, onaardigheid en zorgzaamheid – eigenschappen die binnen de psychologie en psychiatrie worden gezien als de belangrijkste persoonlijkheidskenmerken. Dan vraagt ze ons, nog steeds met onze ogen dicht, of deze scores altijd al zo waren en zullen blijven. Of ze in elke situatie hetzelfde zijn. En of anderen ons ook die scores zouden geven. De vragen stellen is ze beantwoorden: iedereen ervaart dat deze eigenschappen niet in één cijfer te vangen zijn. De oefening is het startpunt voor een bespreking van de mens als een complex, dynamisch, contextafhankelijk wezen. Scheepers pleit voor een holistische benadering van psychisch welzijn, voorbij de DSM en voorbij gemakzuchtige wij-zijn-ons-brein-benaderingen. Om mensen in psychische nood bij te kunnen staan is het belangrijk te erkennen dat we veel niet weten over psychische ontregeling. ‘We zullen allereerst moeten vertragen en werkelijk naar elkaar luisteren’, eindigt ze haar pleidooi. Het publiek reageert enthousiast. Scheepers’ oproep tot een herijking van de psychiatrie resoneert.

Lees het gehele artikel vanaf pagina 30 in het VNIG 6/24.

Wilt u het gehele artikel als PDF bestand ontvangen? Bestel het dan hier voor € 3,50.

Bronvermelding:
1. Scheepers, F. (2021). Mensen zijn ingewikkeld: een pleidooi voor acceptatie van de werkelijkheid en het loslaten van modeldenken. Arbeiderspers.
2. APA. (1952). Diagnostic and statistical manual of mental disorders. American Psychiatric Association.