Cellen kunnen klokkijken

19 Aug, 2013

Door: Elly Korzelius

Elke cel kan klokkijken. Dat is het uitgangspunt van nieuw onderzoek naar chemotherapie bij kanker onder leiding van hoogleraar Chronobiologie en Gezondheid Bert van der Horst, in het Rotterdamse Erasmus MC. Lichaamscellen met een 24-uursritme zijn ‘s morgens mogelijk veel gevoeliger voor bepaalde geneesmiddelen dan ’s avonds, terwijl dat bij andere geneesmiddelen precies andersom kan zijn. Hoewel in oncologische kringen nog weleens geringschattend gedaan werd over het belang van de biologische klok, zien we volgens Van der Horst naarmate de kennis erover groeit, dat deze zich niet alleen in de hersenen, maar in al onze lichaamscellen bevindt.

Cellen kunnen dus klokkijken en weten hoe laat het is. De biologische klok bestaat in essentie uit een tiental genen die in elke celkern zitten. Van der Horsts eigen onderzoeksgroep ontdekte bij toeval twee van deze genen bij muizen, de zogeheten cry-genen. Ze regelen de productie van enkele eiwitten, die er op hun beurt voor zorgen dat hun ‘moedergenen’ tijdelijk worden lamgelegd. Zodoende ontstaat een zelfregulerende cyclus van 24 uur. Van der Horst kon bij muizen de twee cry-tijdgenen uitschakelen, met als gevolg chaos in het slaap- en waakritme.