Ayahuasca

26 Oct, 2020

Door Nienke van der Heide

‘Dit is de liaan waarvan ik de eerste keer ayahuasca heb gedronken.’ Sebastiaan van ’t Holt wijst op een foto van een stuk hout dat eruitziet als een donkere, gedraaide stok. ‘Ik kreeg het van de Drentse curandero (genezer, sjamaan) tijdens mijn zoektocht naar voorwerpen voor de tentoonstelling Helende Kracht in het Volkenkundig Museum in Leiden.’ Sebastiaan is cultureel antropoloog en heeft onderzoek gedaan naar hedendaags ayahuascagebruik. Hij woonde bij een Shipibo-curandero in de Peruaanse Amazone en bij de pastor van de Santo Daimekerk in Den Haag, en deed mee aan ceremonies van onafhankelijke curanderos in Nederland.

Er is veel controverse omtrent het gebruik van ayahuasca. Het brouwsel dat gemaakt wordt van Banisteriopsis caapi en Psychotria viridis bevat DMT en staat daarom officieel op de opiumlijst. De zorg dat het middel negatieve effecten heeft op de (geestelijke) gezondheid heeft ertoe geleid dat het in 2018 in Nederland verboden is. Ook het gebruik van ayahuasca binnen de Santo Daimekerk, dat vanwege de vrijheid van godsdienst sinds 2000 werd gedoogd, is sindsdien verboden. Een ander punt van zorg is het effect van de wereldwijde vraag naar ayahuasca op het voortbestaan van de planten zelf. De liaan die de basis vormt voor ayahuasca wordt zoveel geëxporteerd dat curanderos steeds dieper het regenwoud in moeten om aan de vraag te voldoen.

Ondanks deze zorgen en complicaties blijft het gebruik van ayahuasca populair. Mensen die ayahuasca drinken, doen dit niet voor de lol, zoals bij recreationeel drugsgebruik. De fysieke ongemakken zijn hiervoor te groot: vaak gaat het drinken van ayahuasca gepaard met braken, krampen en heftige trillingen. De reden dat mensen ayahuasca gebruiken, is dat zij stappen willen zetten op hun spirituele pad. Deze stappen zijn vaak enorm, hetgeen de aantrekkingskracht verklaart. Tegelijkertijd is dit niet altijd onproblematisch – de reis naar het onderbewustzijn kan diepe angsten oproepen. In de verschillende culturele contexten waarin Sebastiaan onderzoek heeft gedaan, wordt op verschillende wijze omgegaan met het medicijn, de opgedane ervaringen en de gevaren van ayahuascagebruik. In een bijzonder gesprek vertelt Sebastiaan over zijn onderzoek in Nederland en de Amazone. We gaan op zoek naar antwoorden op de vraag of het mogelijk is om veilig en respectvol om te gaan met de plant en de traditie waaruit het drinken van ayahuasca is voortgekomen.