Communicatie als medicijn

04 Mar, 2025

Door Ingrid van Dijk

Op 13 november 2024 organiseerde het Center for Interdisciplinary Placebo Studies (IPS) in Leiden een praktijkgericht symposium met als titel Hoe we het placebo-effect kunnen inzetten in de zorg – van arts-patiënt communicatie tot klinische aanbevelingen. In de Faculty Club van de Universiteit Leiden kwam een klein gezelschap bijeen om te luisteren naar diverse experts die de laatste inzichten deelden over de rol van placebo- en nocebo-effecten in de gezondheidszorg, hoe effectieve communicatie tussen arts en patiënt deze effecten kan versterken en welke aanbevelingen de integratie van deze kennis in de gezondheidszorg kunnen bevorderen.

Het effect van veel behandelingen in de gezondheidszorg wordt vaak niet alleen verklaard door de werking van medicatie of de behandeling zelf. Onderzoek maakt steeds meer duidelijk dat zogenaamde placebo- en nocebo-effecten een grote invloed hebben op medische behandelingen. Het IPS hanteert de volgende definitie: Placebo- en nocebo-effecten zijn de veranderingen in patiëntuitkomsten die niet kunnen worden toegeschreven aan de werkzame ingrediënten van een voorgeschreven behandeling of het natuurlijk verloop van een aandoening, maar die kunnen worden verklaard door de verwachtingen die iemand heeft over de behandeling.

Het blijkt dat de verwachtingen van de patiënt onder andere afhankelijk zijn van de condities waaronder de behandeling wordt toegepast en de relatie tussen zorgverlener en patiënt. Kortom, het gaat om het effect van de psychologische, sociale en culturele context van de behandeling. De contextuele factoren kunnen een positief (placebo-)effect hebben doordat ze vertrouwen of hoop oproepen en de patiënt een positieve verwachting geven. Ze kunnen echter ook negatieve (nocebo-)effecten hebben, doordat ze angst en onzekerheid oproepen en de patiënt een negatieve verwachting geven.

Meer informatie: www.ipsplacebo.com

Lees het gehele artikel vanaf pagina 40 in het VNIG 2/25.

Wilt u het gehele artikel als PDF bestand ontvangen? Bestel het dan hier voor € 3,50.

Bronvermelding:
1. Van der Heide, N. (2022). De kracht van verwachting. Vakblad voor Natuurlijke & Integrale Gezondheidszorg, nr 2.
2. Bensing, J. M., Deveugele, M., Moretti, F., Fletcher, I., van Vliet, L., Van Bogaert, M., & Rimondini, M. (2011). How to make the medical consultation more successful from a patient's perspective? Tips for doctors and patients from lay people in the United Kingdom, Italy, Belgium and the Netherlands. Patient education and counseling, 84(3): 287-293.
3. Sep, M. S., Van Osch, M., Van Vliet, L. M., Smets, E. M., & Bensing, J. M. (2014). The power of clinicians’ affective communication: how reassurance about non-abandonment can reduce patients’ physiological arousal and increase information recall in bad news consultations. An experimental study using analogue patients. Patient education and counseling, 95(1): 45-52.
4. Lamiani, G., Dordoni, P., Vegni, E., & Barajon, I. (2020). Caring for critically ill patients: clinicians' empathy promotes job satisfaction and does not predict moral distress. Frontiers in psychology, 10: 2902.
5. Bingel, U. (2020). Placebo 2.0: the impact of expectations on analgesic treatment outcome. Pain Practice, 161: S48-S56.
6. Malfliet, A., Girbés, E.L., Pecos-Martin, D., Gallego-Izquierdo, T., & Valera-Calero, A. (2018). The influence of treatment expectations on clinical outcomes and cortisol levels in patients with chronic neck pain: an experimental study. Pain Practice, 19(4): 370-381.
7. Peerdeman, K. J., Geers, A. L., Della Porta, D., Veldhuijzen, D. S., & Kirsch, I. (2021). Underpredicting pain: An experimental investigation into the benefits and risks. Pain Practice, 162(7): 2024–2035.
8. Baumeister, R. F., Bratslavsky, E., Finkenauer, C., & Vohs, K. D. (2001). Bad is stronger than good. Review of general psychology, 5(4): 323-370.
9. Colloca, L. & Howick, J. (2018). Placebos without deception: outcomes, mechanisms, and ethics. Int. Rev. Neurobiol., 138: 219–240.