Meditatie en verandering van het brein
14 Dec, 2021
Door Henne Arnolt Verschuren
Matthieu Ricard heeft een doctoraat in de moleculaire biologie en is tevens een boeddhistische monnik die ruim 50.000 uren meditatie beoefend heeft. Begin deze eeuw werden zijn hersenen uitgebreid onderzocht. Daaruit bleek onder meer dat er verhoogde activiteit was in de prefrontale cortex van de linkerhersenhelft, dat deze groter was dan gemiddeld op deze leeftijd en bovendien meer verbindingen tussen de hersencellen bevatte. Dit is het gebied dat geassocieerd wordt met geluk en positieve gevoelens en het onderdrukken van negativiteit. Vanaf de leeftijd van 40 jaar neemt dit gebied in omvang af, maar bij mensen die regelmatig mediteren lijkt dit proces anders te verlopen. Ze lijken hier 10 tot 15 jaar jonger te blijven dan hun werkelijke leeftijd.1
Met name het boeddhisme kent een lange traditie van training in verhoogde bewustzijnsstaten. Monniken mediteren vaak acht uur per dag en binnen deze traditie gaan sommigen zelfs voor een periode van drie jaar, drie maanden en drie dagen in retraite. Het doel hiervan is van het aardse lijden verlost te raken, niet alleen voor zichzelf, maar uiteindelijk voor de hele mensheid.
Voor meer inzicht in zo’n verhoogde bewustzijnstoestand nemen we een kijkje in de opbouw van onze hersenen. Een model van onze hersenen dat sinds de jaren ’60 veel gebruikt wordt, is dat van het drievoudig brein.2 Het is een evolutionair model, waarin de basis van het brein wordt gevormd door de hersenstam, het reptielenbrein, vervolgens het limbisch systeem, het zoogdierenbrein, en tenslotte de neocortex, het primatenbrein. Deze structuur kun je je eenvoudig visueel voorstellen door je linkerpols rechtop te houden als de hersenstam, vervolgens je linkerhand tot een vuist te ballen als het limbisch systeem, en tenslotte je rechterhand uitgespreid over je vuist te leggen als de neocortex.
Lees het gehele artikel vanaf pagina 30 in het VNIG 1/22.
Wilt u het gehele artikel als PDF bestand ontvangen? Bestel het dan hier voor € 3,50.
Bronvermelding:
1. Goleman D en Davidson R. Meditatie, de blijvende effecten op lichaam, geest en hersenen. 2019. Amsterdam: Atlas Contact. ISBN 9789046707289
2. MacLean P. e.a. The Triune Brain in Evolution. 1990. New York: Springer. ISBN 9780306431685
3. Fonagy P, Gergely G. e.a. Affect Regulation, Mentalization, and the Development of the Self. 2005. New York: Other Press. ISBN 9780429910647
4. Laureys S. Het no-nonsense meditatieboek. 2019. Gent: Borgerhoff & Lamberigts. ISBN 9789021577494
5. Mind and Life Institute. Geraadpleegd op 7 november via www.mindandlife.org
6. Begley S. The Plastic Mind. 2007. Hachette UK: Little, brown book group. ISBN 9781845296742
7. Luders E, Clark K, Narr KL, Toga AW. Enhanced brain connectivity in long-term meditation practitioners. Neuroimage. 2011 Aug 15;57(4):1308-16.
8. Sanchetee P, Sanchetee P. Meditation and Brain: An Overview. In Jain Philosophy: A Scientific Approach to Reality. Eds Samani Chaitanya Prajna, Bhandari Narendra, Kachhar NL, BMIRC, JVBI, Ladnun. 2018: Page 284-301.