Kijken naar je eigen licht en schaduw

26 Aug, 2020

Door Marlene van Lier

Twee belangrijke menselijke waarden in onze hedendaagse maatschappij zijn kunnen genieten en het leven is maakbaar. Daar zijn normen aan gekoppeld die dicteren: je moet genieten en succes is een keuze. Op het eerste gezicht lijkt dit waar, maar als je beter kijkt, zie je iets anders. Terwijl je als kind vaak nog heel goed weet dat je onvolmaakt, boos, onzeker en toch goed bent, leer je al gauw dit als een geheim te verbergen uit angst te worden afgewezen.

Onze strijd tegen ongeluk en onvolmaaktheid, van onszelf en anderen, begint met ons geloof in dualiteit. We geloven bijvoorbeeld dat gezondheid de afwezigheid is van ziekte en liefde het tegenovergestelde van angst. De norm je moet genieten houdt dus automatisch in dat we ziekte, angst en boosheid afwijzen. Als kind beginnen we dan ook al vroeg met het creëren van een ideaalbeeld van onszelf. Een masker, meestal in de vorm van streven naar perfectionisme. Zo beschermen we onszelf tegen afwijzing en vijzelen we ons zelfvertrouwen kunstmatig op. Iedereen heeft wel zo’n masker: je wilt bijvoorbeeld altijd goed lijken, je wilt altijd objectief en redelijk zijn, je wilt nooit afhankelijk of hulpeloos zijn, je gaat altijd de competitie aan, je voegt je altijd naar de wensen en eisen van anderen en kent je eigen waarden en behoeften niet, je bent altijd plezierig gezelschap, je houdt van iedereen. Afhankelijk van de wisselwerking tussen je aangeboren temperament en levensomstandigheden kies je onbewust een archetypisch masker, bijvoorbeeld: de Heilige, het Genie, de Held, de Almachtige Alleenheerser of de Genadeloze Heerser.

Maar hoe we ook streven naar perfectie en geluk, het lijkt nooit genoeg. Telkens keert ons gevoel van onvolmaaktheid terug. Vaak concluderen we daaruit dat wij iets niet goed doen. Het leven is immers maakbaar, leren we, en succes is een keuze. Lukt dit jou niet, dan voel jij je een mislukkeling en ben je bang de liefde van de ander te verliezen. Of als jouw masker deze gevoelens niet toestaat, zoals de Heilige, de Held of de Heerser, dan verstop je je achter een gevoel van trots en verachting. Je denkt: ‘Ik ben gewoon de beste en de ander moet niet zo zijn’. Je voelt je trots op je spiritualiteit of je eigen onkwetsbaarheid. Je doet je best om alles wat als ‘slecht’ kan worden bestempeld uit je persoonlijkheid te bannen.

1. Swami Dayananda. Inleiding tot Vedanta. (2018). Viveki, Lelystad.
2. Eva Pierrakos. Het geïdealiseerde zelfbeeld. Lezing 83. Padwerk Nederland.
3. Siebrecht Vanhooren. The Existential Givens. Manuscript MOOC Existential Well-being Counseling: A Person-centered Experiential Approach. http://docplayer.net/103587799-The-existential-givens-siebrecht-vanhooren-manuscript-mooc.html
4. Silvana Schwitzer. Vuurman en Watervrouw. Leven in harmonie met de vijf elementen. (1999). Milinda, Geraardsbergen.